Arcydzieła natury i kunszt nowożytnych technik graficznych, feeria kolorów prezentowanych obiektów w połączeniu z rozmachem królewskiej rezydencji oraz bogactwem otaczającej przyrody zostały wykorzystane do stworzenia niezwykłej, wielowarstwowej opowieści.

Wystawa „Rośliny i zwierzęta. Atlasy historii naturalnej w epoce Linneusza” to wizualna uczta dla miłośników sztuki i interesująca propozycja dla przedstawicieli nauk biologicznych, a dla najmłodszych – wspaniała podróż w głąb egzotycznej dżungli! Wystawę można zwiedzać w godzinach otwarcia pałacu wilanowskiego. Naturalnym wzmocnieniem doznań zmysłowych może być spacer w kwitnących ogrodach otaczających historyczną rezydencję królewską. Dla pasjonatów roślin i zwierząt przygotowano wiele różnorodnych aktywności edukacyjnych.

Unikatowe dzieła sztuki

Na wystawie prezentujemy cenną i unikatową artystycznie kolekcję kilkuset barwnych rycin z przedstawieniami egzotycznych roślin i zwierząt oraz księgi – albumy przyrodnicze. To dzieła sztuki rzadko udostępniane, ponieważ zarówno barwniki użyte do kolorowania rycin, jak i samo podłoże – papier – są bardzo wrażliwe na działanie światła. Prezentowane obiekty pochodzą ze zbiorów Gabinetu Rycin Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Biblioteki Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz z kolekcji prywatnej. Oprócz nich na wystawie można zobaczyć niezwykły porcelanowy serwis deserowy dekorowany motywami botanicznymi, inspirowany słynnym zestawem „Flora Danica” wyprodukowanym przez duńską królewską Fabrykę Porcelany, a także rzeźbiarskie wazony – finezyjne kreacje roślinne Johanna Joachima Kändlera, wirtuoza miśnieńskiej porcelany.

Wśród eksponowanych dzieł na szczególną uwagę zasługują ryciny z opracowań autorstwa Ulissesa Aldrovandiego, Georges’a Cuviera, François Levaillanta, czy Pierrea-Josepha Redoutégo. – Wspomniane dzieła w pewnym momencie ustaliły wyrafinowany standard i niemal ponadczasowy styl ilustracji przyrodniczej, która pod pewnymi względami wciąż ujawnia przewagę nad fotografią. Badacz, malarz, rysownik, a wreszcie rytownik i kolorysta tworzyli wspólnie precyzyjną, zdecydowaną wypowiedź. Była to komunikacja między ludźmi, wymiana uwag, której nie zna obiektyw, nawet wspomagany sztuczną inteligencją – wyjaśnia kurator wystawy Krzysztof Radoszek.

Kolejną ważną postacią jest Maria Sibylla Merian, artystka, entomolożka i badaczka przyrody. Na wystawie zaprezentowano jednocześnie aż cztery edycje jej najważniejszego dzieła „Metamorphosis insectorum Surinamensium […]”, w którym podsumowała własne badania nad florą i fauną Surinamu. – Prezentujemy dwa egzemplarze z 1705 r. oraz dwa późniejsze wydania dzieła Merian. Podsumowują one dwuletni epizod z życia tej niezwykłej kobiety, która w 1699 r. pozostawiła swoje uporządkowane życie w zamożnym Amsterdamie i wraz z córką ruszyła w podróż do kolonii holenderskiej w Ameryce Południowej – Surinamu. Prowadziła tam samodzielne, niezależne badania nad owadami, pająkami, płazami i roślinami, opisując je i uwieczniając w sporządzanych własnoręcznie, dokładnych, artystycznie dopracowanych akwarelach. Co ciekawe, jeden z albumów z Biblioteki Narodowej należał kiedyś do właścicielki dóbr wilanowskich, Aleksandry z Lubomirskich Potockiej, o czym świadczą odręczny podpis na tytułowej karcie i pieczęć Biblioteki Wilanowskiej – dodaje Marta Gołąbek, opiekunka wilanowskiej kolekcji grafik i rysunków z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, kuratorka organizacyjna wystawy.

W Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie od 7 maja 2021 r. można podziwiać łącznie blisko 400 dzieł sztuki – niemal 250 grafik z wizerunkami egzotycznych ryb, ponad 50 oryginalnych wielkoformatowych plansz z przedstawieniami bajecznych ptaków i różnych gatunków roślin, ponad 40 atlasów flory i fauny, w tym 4 edycje najważniejszego dzieła Sibylli Merian, i kilkadziesiąt cennych wyrobów z porcelany.

Nowa odsłona – nowe konteksty

Wystawa, którą można zwiedzać w wilanowskim muzeum, swoją premierę miała w 2020 r. w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie. Teraz doczekała się nowej odsłony. – Wystawa wchodzi w dialog z zabytkowymi pomieszczeniami. Genius loci dawnej rezydencji króla Jana III stanowi wspaniałą oprawę narracji, która łączy dwa fundamentalne dla Wilanowa elementy: świat kultury i świat natury. Ich symbiotyczne funkcjonowanie można kontemplować w zaciszu otaczających pałac ogrodów, a także poszukując tropów fauny i flory w dekoracjach królewskich apartamentów. Cieszymy się z możliwości kontynuacji i rozwoju niezwykłego, cieszącego się zainteresowaniem i uznaniem publiczności projektu – mówi Paweł Jaskanis, dyrektor Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

– Cieszymy się, że wystawa prezentowana pierwotnie w Międzynarodowym Centrum Kultury może teraz gościć w Wilanowie. Ekspozycja przypominająca jedną z najważniejszych (a ciągle nie dość dostępną dla publiczności) kolekcję sztuki graficznej, którą szczyci się Kraków, została poszerzona o nowe obiekty i kontekst miejsca. Poprzez tę wystawę chcemy również podkreślić fakt, iż dziedzictwo naturalne, w taki sam sposób jak to kulturowe, jest w równym stopniu nieodnawialnym zasobem nas wszystkich – wyjaśnia Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka Międzynarodowego Centrum Kultury.

W pałacu wilanowskim, dawnej rezydencji króla Jana III, powstało w 1805 r. pierwsze na ziemiach polskich muzeum sztuki założone przez Stanisława Kostkę i Aleksandrę Potockich. Kolejni właściciele dóbr wilanowskich dbali zarówno o pałac, jak i otaczającą go przyrodę. – Umiejscowienie tej wyjątkowej wizualnej opowieści w kontekście przestrzennym staropolskiego założenia ziemskiego przypomina, że obcowanie z przyrodą od zawsze było dla ludzi doznaniem na wskroś estetycznym, a także wzbogacającym duchowo. Kontakt z naturą gwarantował doskonałe warunki do kontemplacji, odpoczynku i zadumy. Ogrody i parki wilanowskie są niczym palimpsest – przeobrażane w kolejnych stuleciach zmieniały swoje formy i koncepcje. Niezmienna w czasie pozostawała jednak ich funkcja: radość dla oka i azyl od trosk codzienności – mówi współkuratorka wystawy Martyna Sowińska-Pasek vel Paszkowska.

Dawniej i dziś

Dawne atlasy historii naturalnej łączą naukową potrzebę poznawania i opisywania świata z artystycznym zachwytem nad wspaniałością natury. Współczesny kontekst zrównoważonego rozwoju i rosnącej uważności w relacjach z naturalnym środowiskiem sprawia, że prezentowana w wilanowskim pałacu wystawa nie tylko dostarcza wrażeń estetycznych, lecz także jest punktem wyjścia do głębszej refleksji.

Publiczność może korzystać z rozbudowanego programu edukacyjnego towarzyszącego wystawie; zaplanowano liczne wykłady i warsztaty przyrodnicze, artystyczne, kaligraficzne i kulinarne, spotkania z mistrzami sztuki opowiadania, a także propozycje samodzielnego odkrywania tajemnic przyrody. Program uzupełniają dostępne na stronie internetowej muzeum liczne artykuły popularnonaukowe o badaniach i badaczach przyrody w okresie nowożytnym, o jej opisywaniu oraz odzwierciedlaniu w sztuce.

Szczegółowe informacje:
www.wilanow-palac.pl/wydarzenia/wystawy/rosliny_i_zwierzeta

Organizatorzy wystawy: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Międzynarodowe Centrum Kultury

Współorganizatorzy: Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie, Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie, Biblioteka Narodowa

Autor koncepcji i kurator: Krzysztof Radoszek

Współpraca kuratorska: Marta Gołąbek, Martyna Sowińska-Pasek vel Paszkowska

Sfinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu

Patronat: Europejski Szlak Ogrodów Historycznych

Patronat medialny: TVP Kultura, Polskie Radio RDC, Polska Times, Warszawa Nasze Miasto

Partnerzy: Green Designers, KingLed, Multidekor, Pro4Media

Eksponaty prezentowane na wystawie i w towarzyszącym jej albumie pochodzą ze zbiorów: Gabinetu Rycin Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, Biblioteki Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie, Biblioteki Narodowej, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i kolekcji prywatnej